İngiltere'de Anayasa Mahkemesinde, Başbakan Boris Johnson'ın parlamentoyu tatil etme kararına ilişkin görüşmelerine geçen hafta başlayan davada karar açıklandı.
11 üyenin oy birliğiyle aldığı kararda öncelikle konunun yargı alanına girdiği belirtildi. Bu hükmün ardından erteleme kararının hukuki tarafı üzerinde duruldu.
"Parlamentonun rolünü yerine getirmesini engelledi"
"Bu normal bir erteleme değil. Parlamentonun rolünü yerine getirmesini engelledi." ifadesi kullanılan hükümde, Brexit gibi ülke için önemli konularda parlamentonun söz söyleme hakkına vurgu yapıldı.
Erteleme kararının parlamentoyu 5 hafta oturum yapmadan alıkoyduğu belirtilerek parlamentonun geçmişte olağanüstü durumlarda tatil edildiğine dikkat çekildi.
Hükümde, "Tatil kararı, meşru bir sebep olmadan parlamentonun yasama organı olarak anayasal görevini yerine getirmesini engelleyecek bir etkiye sahip olması durumunda yasa dışıdır. Parlamentonun 5 hafta tatil edilmesinin niçin gerekli olduğu konusunda mahkemeye gerekçe sunulmadı. (Bu durumda) Kararın yasa dışı olduğu sonucuna varmak zorundayız." ifadesine yer verildi.
Johnson'ın parlamentoyu tatil etme konusunda Kraliçe II. Elizabeth'e sunduğu gerekçesinin yasa dışı olduğu ifade edilerek tatil kararı yok hükmünde sayıldı.
Hükmün ardından parlamentonun yeniden toplanması gerekiyor.
Öte yandan mahkeme önünde hem Brexit yanlıları hem de karşıtlar gösteri düzenledi. Brexit karşıtları, parlamentonun bir an önce yeniden toplanmasını istedi.
Johnson: Karara uyacağız
Johnson ise BM Genel Kurulu için bulunduğu New York'ta gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bu saygı duyacağımız bir karar. Yargı kararlarına saygı gösteririz. Yargının vardığı sonuca kesinlikle katılmadığımı ifade etmek durumundayım. Doğru olduğunu sanmıyorum ancak karara uyacağız ve elbette parlamento açılacak." ifadelerini kullandı.
Brexit'i engellemek isteyen birçok kişi olduğu konusunda bir şüphe bulunmadığını savunan Johnson, "Bu ülkenin AB'den çıkmasını durdurmak isteyen birçok kişi var." dedi.
Muhalefet karardan memnun
Ülkede muhalefetteki partilerin liderleri, Johnson'ın parlamentoyu tatil etme kararını hukuka aykırı bulmasını memnuniyetle karşıladı.
Ana muhalefetteki İşçi Partisinin lideri Jeremy Corbyn, Johnson'ı pozisyonunu gözden geçirmeye çağırdı.
Kararın, Başbakan'ın parlamentoyu kapatmada yanlış yaptığını gösterdiğini belirten Corbyn, hükmün aynı zamanda demokrasinin Johnson tarafından aşağılandığını ve görevin kötüye kullanıldığını da ortaya koyduğunu savundu.
Liberal Demokrat Parti lideri Jo Swinson, kararın, Johnson'ın başbakanlık için uygun olmadığını teyit ettiğini vurgulayarak, "(Johnson) Kraliçe'yi ve ülkeyi yanılttı, halkın temsilcilerini yasa dışı şekilde susturdu." dedi.
İskoçya Ulusal Partisinin İngiltere Parlamentosundaki grubunun lideri Ian Blackford, Johnson'ın karar sonrası istifa etmesi gerektiğini kaydetti.
"Şimdiye kadarki en kötü siyasi karardı"
Aşırı sağcı Brexit Partisi lideri Nigel Farage, "Kraliçe'nin konuşmasını iptal etme ve tatil kararı şimdiye kadarki en kötü siyasi karardı. Dominic Cummings (Johnson'ın danışmanı) gitmeli." ifadesini kullandı.
Avam Kamarası Başkanı John Bercow, kararı memnuniyetle karşıladığını ifade ederek, "Parlamenter demokrasimizin bir simgesi olarak Avam Kamarasının gecikmeksizin toplanması gerekiyor. Bu amaçla acil olarak parti liderleriyle görüşeceğim." dedi.
"Karar İngiliz mahkemelerinin bağımsızlığı için zafer"
İngiltere'de Başbakan Boris Johnson'ın parlamentoyu tatil kararını yargıya taşıyan aktivist Gina Miller ise mahkeme önünde gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bugün sadece bir kişi veya dava için kazanç değil. Bu, parlamentonun egemenliği, erkler ayrılığı ve İngiliz mahkemelerinin bağımsızlığı için bir zaferdir." dedi.
Mahkemenin bugün aldığı kararla, İngiltere'de hukukun üstlüğünü teyit ettiğini vurgulayan Miller, Başbakan dahil ülkedeki herkesin kanunlara tabi olduğunu kaydetti.
Johnson hükümetinin bugün mahkemenin aldığı kararın önemini küçültmesine izin verilmemesi çağrısında bulunan Miller, şunları söyledi:
"Hakimler oy birliğiyle karar aldı. Dava, İngiltere'deki en üst mahkemede ve en kıdemli yargıçlarca incelendi. Hepsi oy birliğiyle Johnson'ın ülkenin modern tarihindeki en kritik zamanda demokratik olarak seçilmiş milletvekillerini susturmak için Kraliçeye yasa dışı bir şekilde parlamentoyu tatil etmesini tavsiye ettiğine hükmetti."
Mahkemenin, İngiliz parlamentosunun kapatılması kararını yok hükmünde saydığına dikkati çeken Miller, "Bu karara göre parlamento açıktır, hiç kapanmamıştır. Milletvekillerini derhal iş başı yapmaya çağırıyorum." diye konuştu.
AB: İngiltere'nin iç anayasal meselesi
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Sözcüsü Natasha Bertaud ise günlük basın toplantısında soruları yanıtlarken, "İngiltere'nin iç anayasal meseleleriyle ilgili yorum yapmak bize düşmez." ifadesini kullandı.
Johnson'un "güvenilir" bir müzakereci olup olmadığının sorulması üzerine Bertaud, AB'nin muhatabının İngiliz hükümeti olduğunu dile getirdi.
Bertaud, "AB, İngiltere'nin anayasal meselelerine ilişkin yorum yapma konusunda çekinceli davranırken; neden Romanya, Macaristan ve Polonya söz konusu olduğunda bu çekinceli tutumunu uygulamıyor?" sorusuna karşı ise "Yorumunuzu not ettik ancak durum bu." cevabını verdi.
AB, hali hazırda "Polonya ve Macaristan'a karşı hukukun üstünlüğünün ihlal edildiği" gerekçeleriyle ihlal süreci yürütüyor.
Süreç
Johnson’ın parlamentoyu 9 Eylül-14 Ekim'de tatil etme kararı daha önce İskoçya’nın başkenti Edinburg’da ve Londra’da Yüksek Mahkemede dava edilmiş, her iki mahkeme de bunun siyasi nitelikte bir karar olduğu ve yargının alanına girmediğine hükmetmişti.
Ancak Edinburg’daki karar temyiz edilmiş, temyiz duruşmasında İngiliz hükümetinin parlamentoyu tatil kararının arkasındaki niyet ile Kraliçe II. Elizabeth’e beyan edilen gerekçe arasında farklılık olduğuna hükmedilmişti. İngiliz hükümeti, temyiz kararını Londra’daki üst mahkemeye taşımıştı. 17 Eylül'de başlayan ve 3 gün süren duruşmada, önceki iki davanın birleştirilmesine karar verilmişti. Hükmün açıklanmasının ise bu haftaya kalabileceği belirtilmişti.
Boris Johnson, hükümet programını hazırlayabilmek için parlamentoyu tatil etme talebini Kraliçe II. Elizabeth’e sunmuş, Kraliçe’nin onanıyla parlamento 9 Eylül-14 Ekim için tatil edilmişti.
Ancak Johnson’ın kararını, Brexit sürecinde parlamentoyu devre dışı bırakmaya yönelik bir “anayasal darbe” diye nitelendiren muhalefet partileri, konuyu yargıya taşımıştı.
Parlamento, tatile girmeden önce Johnson’ın 31 Ekim’de ülkeyi anlaşmasız biçimde AB’den ayırmasını önlemeye dönük bir yasa da çıkarmıştı. Johnson bu yasaya itaat etmeyebileceğinin sinyalini vermişti.