At üstünden raylara Konya’nın ulaşım serüveni

Konya, geçmişten günümüze ulaşım altyapısında büyük dönüşümler yaşadı. Bugün, şehrin en gözde ulaşım araçlarından biri olan tramvay, sadece trafik sorununu çözmekle kalmadı, aynı zamanda Konya'nın yaşam kalitesini de önemli ölçüde yükseltti. Bu değişim, şehrin modern yüzünü ve yaşam standardını belirleyen önemli bir adım oldu.

KONYA’NIN İLK ATLI TRAMVAYLARI

Konya'ya 1896'da tren seferlerinin başlamasıyla şehirde sosyal ve ekonomik hayat hızla gelişti. İstanbul ve İzmir'deki atlı tramvay uygulamasından esinlenerek, Vali Ferit Paşa'nın girişimleriyle 1906'da Konya'da atlı tramvay seferleri başladı. Selanik'ten getirilen vagonlarla kurulan özel şirket, bu hattı işletmeye aldı.

Konya’daki atlı tramvaylar, Türbe Önü ile tren istasyonu arasında yolcu taşımaya başladı. Güzergah, Mevlâna Dergâhı’nın kuzeyindeki Âmil Çelebi Konağı’ndan başlayıp, Aziziye Camii, İstanbul Caddesi ve Kayalı Park yakınlarından geçerek, Alâeddin Tepesi’ne ulaşırdı.

Tramvay, Araboğlu Makası’nda değişim yaparak semte adını verirken, güzergah boyunca önemli noktalar arasında Saint Pavlos Kilisesi ve Araboğlu Kosti Konağı bulunuyordu.

Tramvay, yoluna devam ederken Tahir Paşa Camii'nin kuzeyinden geçerek, günümüzdeki Zafer Meydanı'na ulaşırdı. Buradan Kolordu Binası (şu anda Kız Ortaokulu), Atatürk Evi (Atatürk Müzesi), Gazi Lisesi (Konya Lisesi), Millet Bahçesi ve Anberreis Camii'nin önünden geçerek, Ziraat Abidesi'nin bulunduğu noktada batıya kıvrılır ve İstasyon Caddesi boyunca ilerlerdi.

Tramvaylar, son durağı olan İstasyon’a vardıklarında seferlerini tamamlar, atlar dinlendirildikten sonra şehir yönüne doğru tekrar hareket ederdi.
Tramvay vagonlarını çeken çift at, ön taraftaki sivil kıyafetli sürücü tarafından yönetilirdi. Yolcular, biletlerini sürücüye ödeyerek alırlardı.

1906’da 2 para, 1923’te ise 6 kuruş olan bilet ücreti, tramvay gelirinin bir kısmının Kızılay’a bağışlanmasına olanak sağlardı.

Atların bakımı ise o dönemde Muhacir Pazarı ve Sahibata Caddesi’ndeki büyük mağazaların ahırlarında yapılırdı.

Vagonların, üzeri dantelli yazlık, saçla kapalı kışlık kısımları mevcuttu. Kadın ve erkeklerin yerleri perdeyle ayrılarak belirlenirken, yolcular kanepelerde otururdu. Ancak tramvaylarda fren tertibatı bulunmadığı için, sık sık kazalar yaşanırdı.

99 YILLIK İMTİYAZ TALEP EDİLDİ

İzmir Elektrikli Tramvay Tesisi’nin yapımcıları Yusuf Mazhar, Yaruba Kapulu ve Alman vatandaşı Ogüst İztor, Konya Belediyesi’ne başvurarak, Konya’daki ulaşım sorununu çözebileceklerini belirtti. 99 yıllığına imtiyaz talep eden yatırımcılar, elektrik üreterek 30 km’lik elektrikli tramvay hattı kurmayı ve elektriğin dağıtım alanını genişletmeyi önerdi. Ayrıca, hayır kurumlarına ve demiryoluna yıllık 300 lira, belediyeye ise 200 lira ödeme yapacaklarını belirttiler.

Durumu değerlendiren Konya Belediyesi, vilayetle işbirliğine gitti. Anadolu’nun münbit yerlerinden olan Konya’nın ilerlemesi ve kalkınmışlığının göstergesi olarak böyle hayırlı bir teşebbüsün büyük önem taşıdığı düşüncesiyle Ticaret ve Ziraat Nezareti’ne başvuruldu.

Ticaret ve Ziraat Nezareti ile Nafia Nezareti, Konya Belediyesi'nin başvurusunu olumlu değerlendirerek dosyayı Sadaret’e gönderdi. Sadaret, durumu kanunlar açısından incelemek için Şura-yı Devlet’e havale etti. Şura-yı Devlet, imtiyazın İzmirli tüccara verilmesini, ruhsatın ise Belediye’ye teslim edilmesini kararlaştırdı. Meclis-i Vükela'nın onayladığı karar, 1 Mart 1906'de padişah tarafından onaylandı ve dosya 10 Mart 1906’da Konya’ya gönderildi.
Ancak Konya’nın elektrik enerjisiyle aydınlatılması ve elektrikli tramvay tesisinin imtiyazı kısa bir süre sonra, yüksek maliyet gerekçesiyle iptal edildi.

KAMPÜS, TRAMVAYI ZORUNLU KILDI

Atlı tramvay ortadan kaldırıldıktan sonra zaman içerisinde şehrin büyümesi, üniversitenin İstanbul yolunda kurulması düşüncesi oluştu ve kampüse ulaşım alternatifleri gündeme geldi.

Konya'da şehir içi ulaşımın geliştirilmesi amacıyla 1983'te hazırlanan "Konya Kent İçi Ulaşım Planı Sentez ve Öneriler Raporu" onaylandı. Aynı yıl, Hafif Raylı Ulaşım Sistemi kurulması için Devlet Planlama Teşkilatına başvuruldu.

1985'te projenin yatırım programına alınması için ek başvurular yapıldı ve Yatırım Teşvik Belgesi alındı. 1986 yılında ise yurt dışından malzeme ve hizmet temini için sözleşme imzalandı.

Projenin dış finansmanını sağlayan Alman Devlet Kuruluşu Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW) ve Türkiye Cumhuriyeti arasında 09 Temmuz 1987’de 38 milyon DM tutarında bir kredi anlaşması imzalandı. Daha sonra yapılan mukavelelerle bu miktar artırıldı.

Konya Raylı sistem İşletmesinin temeli 13 Temmuz 1987’de zamanın başbakanı tarafından şimdiki depo sahasının bulunduğu yere atıldı. Ayrıca verilen kredinin gereği olarak bir müşavirlik ihalesi yapılarak, bu ihaleyi Alman Obermeyer – Rail Consult firması kazandı. 23 Ekim 1987’de bu firma ile müşavirlik sözleşmesi imzalandı.

Köln'den nakledilen 16 tramvayın ilki 25 Kasım 1988'de yola çıktı. Raylı sistem işletmesinde, 104 numaralı tramvaya 15 Nisan 1992'de elektrik verilerek ilk hareket gerçekleştirildi. 23 Nisan 1992'de ise deneme seferleri ve vatman eğitimi başladı.

Tüm testlerin tamamlanmasının ardından, 28 Eylül 1992'de Alaaddin-Cumhuriyet arasındaki 10,5 km'lik hattın halka açık işletmesi ücretsiz olarak başladı. Ardından, tramvay seferlerinde ücretlendirme sistemine geçildi. 1992 yılı itibarıyla tramvaylar için uygulanan ilk ücret, 7.000 TL olarak belirlendi.

Dönemin kuruyla bu miktar yaklaşık 13 Pfennig'e denk geliyordu.
Cumhuriyet-Kampüs arasındaki 8 km'lik raylı sistemin inşaat ve montajı tamamlandıktan sonra 21 Aralık 1995’te deneme seferlerine başlanarak, 19 Nisan 1996'da Cumhurbaşkanı tarafından hizmete açıldı.

Başlangıçta 16 tramvayla işletilen sistem, 1995-96 yıllarında 25 ek tramvay alımıyla kapasitesini arttırdı. 2001 yılında ise 26 yeni vagon alımı için sözleşme yapıldı. Vagonların ilk 10'u 11 Ekim 2001'de hizmete girdi.

Tramvaylar, Köln Belediyesi Ulaşım İşletmeleri'nden alınan, Düsseldorf DÜWAG fabrikasında üretilen 1963-67 model, 30 metre uzunluğunda ve 331 yolcu kapasitesine sahip araçlardı.

Alaaddin-Üniversite kampüsü arasındaki 18,5 km’lik hattın inşaat ve montaj işleri belediye ekipleri tarafından tamamlanırken, elektro-mekanik teçhizatlar Siemens’ten temin edildi. Raylar Alüminö-Thermit kaynağı ile birleştirilerek, traversler TCDD Afyon Travers Fabrikasından alındı.

Sistemdeki tüm malzemeler yeni fakat tramvay vagonları kullanılmış olarak temin edildi.

Alaaddin-Kampus tramvay hattı, 29 duraktan oluşarak bunlardan 7’sinde turnikeli sistem bulunuyordu. Elektronik kart sistemi, 2001 yılında kağıt biletlerin yanı sıra kullanılmaya başlandı ve gelecekte kağıt biletlerin tamamen kaldırılması planlandı.

Raylı sistemin ray açıklığı 1435 mm, katener gerilimi ise 750 v doğru akım olup 6 noktadan beslendi. Atölye, 6385 m² kapalı alana sahip ve 60 civarında personel çalışıyordu.

Tramvay hattının inşasında 120 personel görev alırken, 1996 yılı itibariyle 51,5 milyon DM dış kredi ve 30 milyon DM belediye öz kaynaklarıyla finansman sağlandı. 2000 yılında alınması planlanan 26 yeni tramvayın ilk 10’u için ise 1,1 milyon DM harcandı.

KAMPÜS İÇİ TRAMVAYI FAALİYETE GEÇTİ

Konya Büyükşehir Belediyesi ve Selçuk Üniversitesi arasında 2005 yılında imzalanan protokol ile kampüse ulaşan tramvay hattı, 2007-2008 eğitim öğretim yılı ile birlikte tamamlanarak hizmete girdi. Bu proje kapsamında, tramvay hattı kampüs içine kadar uzatılarak, toplamda 22 kilometrelik bir uzunluğa ulaştı.

ADLİYE TRAMVAYI HAYATA GEÇTİ

2009 yılında ise Konya'nın ulaşım altyapısında önemli bir adım atıldı. Konyaray Projesi'nin hayata geçirilmesi planlandı. Bu proje ile mevcut raylı sisteme yeni hatlar eklenmesi amaçlandı. 2014 yılında Alaaddin-Adliye hattı için yapım çalışmalarına başlandı ve 2015 yılı itibariyle hattın faaliyete geçmesi hedeflendi.

ESKİ TRAMVAYLARA VEDA

Konyaray Projesi'ne paralel olarak, mevcut tramvay araçlarının yenilenmesi için de çalışmalar başlatıldı. 2012 yılında Skoda firmasıyla anlaşma sağlanarak, Skoda-Tramcar 28 T modelinden 60 yeni tramvay siparişi verildi.

2013 yılının son çeyreğinden itibaren, düşük tabanlı, Wi-Fi özellikli, metro hattına uygun ve birbirine eklenebilir tramvay araçlarının teslimatına başlandı. 368 kişilik kapasiteye sahip bu araçların ilki, 2013 yılı Ekim ayında Konya'ya teslim edilerek test sürüşlerine başladı. Yeni tramvaylar, 2014 yılı Şubat ayında sefere başladı.

Konya'nın raylı sistem tramvayı, 44 istasyonu ve 41,1 km uzunluğuyla şehir içi ulaşımı kolaylaştırıyor. Her gün binlerce kişinin tercih ettiği bu sistem, şehrin farklı noktalarına hızlı ve konforlu ulaşım imkanı sunuyor.

ALAADDİN-KAMPÜS TRAMVAY HATTI DURAKLARI

Kampüs Tramvay Hareket Merkezi
Kayalar Cami Durağı
Bosna Hersek Durağı
Buzlukbaşı Köprüsü Durağı
Fırat Caddesi Durağı
Piri Reis Durağı
Sancak Durağı
Japon Parkı Tramvay Durağı
Yazır Durağı
MTA Durağı
Elmalı Hamdi Durağı
MEDAŞ Durağı
Otogar Tramvay Hareket Merkezi
Otogar Durağı
Erenkaya Cad. Durağı
Binkonutlar Durağı
Eyüp Sultan Durağı
Birinci Organize Sanayi Durağı
Teknik Lise Durağı
Sakarya Tramvay Durağı
Şehitler Cami Tramvay Durağı
Aydınlık Evler Tramvay Durağı
Tramvay Durağı
Eski Sanayi Tramvay Durağı
Kunduracılar Tramvay Durağı
Kule Tramvay Durağı
Nalçacı Tramvay Durağı
Belediye Tramvay Durağı
Kültürpark Tramvay Durağı
Zafer Tramvay Durağı
Alaaddin Tramvay Durağı
Tıp Fakültesi Tramvay Durağı
Hukuk Fakültesi Tramvay Durağı
Fen Edebiyat Fakültesi Tramvay Durağı
Mühendislik Fakültesi Tramvay Durağı

ADLİYE-ALAADDİN TRAMVAY DURAKLARI

Zafer Tramvay Durağı
Alaaddin Tramvay Durağı
Hükümet Tramvay Durağı
Mevlana Tramvay Durağı
Mevlana Kültür Merkezi Tramvay Durağı
Fetih Caddesi Tramvay Durağı
Spor ve Kongre Merkezi Tramvay Durağı
Karşehir Caddesi Tramvay Durağı
Adliye Tramvay Durağı

Konya tramvayının tarihçesi, şehrin ulaşım altyapısındaki büyük değişimin ve modernleşme sürecinin bir yansıması. Her geçen yıl artan yolcu kapasitesi, eklenen hatlar ve yenilikçi çözümlerle tramvay, Konya'nın ulaşım sisteminin vazgeçilmez bir parçası oldu. Gelecek yıllarda, bu ulaşım aracının şehre kattığı değer daha da artacak, yeni tramvay hattı projeleri de hayata geçecek.

Şu an Adliye - Şehir Hastanesi - Yeni Sanayi Tramvay Hattında inşaat çalışmaları devam ediyor. Yeni Sanayi Sitesi’nden Stadyum’a kadar olacak ikinci etap için de Ulaştırma Bakanlığıyla protokoller tamamlandı. Barış Caddesi Tramvay Hattı’nda ise raylar bahar ayıyla birlikte döşenmeye başlanacak.