Krallık şehriydi, bugün Konya’nın en küçük 2. ilçesi

Tarihi M.Ö. 3000 ile 2000 yılları arasına dayanan ve bir krallık şehri olan Konya’nın Halkapınar ilçesinin adı nereden gelmiştir? Halkapınar’ın ilk adı neydi, ne zaman ilçe oldu, bugünkü adını nasıl aldı, şehir halkını göçe ne zorladı? İşte Konya Halkapınar’ın geçmişine yönelik tüm merak edilenler.

KRALLIK ŞEHRİ: HALKAPINAR

M.Ö. 3000 ile 2000 yılları arasında Anadolu’da kurulan şehir devletlerinden birisi olan Halkapınar, Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi ilçenin 4 kilometre güneyindeki İvriz Köyü'nde bulunan Tuvana Krallığı (Tyana Herekleia) şehir devleti olup, bu devlet merkezi İvriz olmak üzere M.Ö. 1200 ile 742 yılları arasında hüküm sürdü. Bu krallıktan günümüze halen İvriz Mahallesinde bulunan Kral Warpalavas'a ait İvriz Kaya Kabartması kaldı.

Tuvana Krallığının yıkılmasından sonra Asurluların egemenliğine geçen Halkapınar, pek çok savaşa sahne oldu.

M.Ö. 64 yılında bütün Anadolu ile birlikte Romalıların eline geçmiş olan Halkapınar, 395 yılında Roma İmparatorluğunun ikiye ayrılmasıyla Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun sınırları içerisinde kaldı. Arapların Doğu Roma İmparatoru Heraklius'u yenilgiye uğrattıkları Yermük Savaşından sonra Adana ve Tarsus'tan Toroslar'a kadar ilerleyen Araplar, Bizans akınlarına mukabil İç Anadolu'ya yapılan akınlar sırasında Bizans’a; Halkapınar'ın bir kısmı ile Ereğli'nin gelirini Beytülmal`a gönderilmesini kabul ettirdi. Abbasi Devletinin zayıflamasıyla tekrar tamamen Bizans hakimiyetine geçen Halkapınar civarındaki kaleleri Bizanslılar bir üs olarak kullandı.

HALKAPINAR NE ZAMAN TÜRK YURDU OLDU?

Halkapınar, Malazgirt savaşından 6 yıl sonra (1077) Kutalmışoğlu Süleyman Şah zamanında Anadolu Selçuklularının eline geçti. 1276 yılında Karamanoğlu Mehmet Bey`in Konya`yı almasıyla Karaman Beyliğinin egemenliğine geçen Halkapınar, 1398 yılında Ereğli ile birlikte Osmanlıların egemenliğine geçti. Daha sonra tekrar Karaman Beyliğinin ve Memlüklülerin idaresinde kalan Halkapınar, 1468 yılında Fatih Sultan Mehmet`in Konya`yı almasıyla tamamen Osmanlı İmparatorluğunun sınırları içerisinde kaldı. Osmanlı İmparatorluğu zamanında bölge askersiz bir saha haline getirilerek, İstanbul`da oturan Darüsseade ağası tarafından idare edildi.

HALKAPINAR ADINI NEREDEN ALDI?

İlçe Türkler tarafından fetih olunmadan önce şimdiki Karayusuflu ve Büyükdoğan Köyleri arasındaki Bizanslıların kurduğu Anari şehrinde bulunuyordu. O dönemde şehrin yerleşim ve yönetim merkezi Anari şehriydi. Anari Kralının çok sevdiği, güzel kızı ölünce adına bugünkü ilçede Zengi adında bir mabet inşaa ettirildi. Halk ayin günlerinde Zengi mabedinde bulunurdu. Zengi sözü zaman zaman değişime uğrayarak Zanapa`ya dönüştü. Bölge sık sık istila ve işgallere uğradığından zamanın Zengi mabedi yıkıldı, tekrar yapıldı, daha sonra tekrar yıkıldı. Yapılan araştırmalarda bütün bunları ispatlayan bronz bir para bulundu. Paranın bir yüzünde kız resmi, diğer yüzünde ise zengi ibaresi yer alıyor. Kurtuluş savaşından sonra Halkapınar; Konya’nın Ereğli İlçesine bağlı bir nahiye olarak, 1954 yılında kurulan belediye teşkilatı ile de bir Kasaba olarak örgütlendi. İlçenin Zanapa olan eski ismi 1962 yılında değiştirilerek bugünkü Halkapınar adını aldı.

BARAJ HALKI GÖÇE ZORLADI

Bölgedeki tarım alanlarının verimli bir kısmı 1985 yılında işletmeye açılan İvriz Barajı alanında kaldı. Bu da halkın bir kısmının Mersin ve Ereğli başta olmak üzere büyük şehirlere göçmesine neden oldu.

İLK KAYMAKAM BU TARİHTE GÖREVE BAŞLADI

09 Mayıs 1990 tarih ve 3644 sayılı kanunla ilçe olan Halkapınar'ın ilk İlçe Kaymakamı 23 AĞUSTOS 1991 tarihinde göreve başladı. 31 Mart 2014 tarihinde 6360 sayılı Kanunla ilçe Büyükşehir Belediyesine bağlandı, 15 tane köy de mahalle statüsüne dönüştürülüp Halkapınar Belediyesine bağlanarak belediye hizmet alanına dahil edildi.

İVRİZ HİTİT KAYA KABARTMASI

M.Ö. 3000 ile 2000 yılları arasında Anadolu’da kurulan şehir devletlerinden birisi de Ön Hititler tarafından kurulan ve merkezi Halkapınar ilçesinin 4 km. güneyindeki İvriz Köyünde bulunan Tuvana Krallığı (Tyana Herekleia) şehir devleti olup, bu devlet merkezi İvriz olmak üzere M.Ö. 1200 ile 742 yılları arasında hüküm sürdü. Bu krallıktan günümüze halen İvriz Köyünde bulunan Kral Warpalavas'a ait İvriz Kaya Kabartması kaldı.

Tuvana Krallığından günümüze kalan en önemli kültür varlığı, İvriz Kaya Kabartması'dır. Bugün Halkapınar ilçesine bağlı İvriz Mahallesi içinde, Torosların kuzey eteklerindeki vadilerin birisinde kaya üzerine yapılmış olan bu anıt 4.20 m x 2.40 m. ölçülerindedir. Torosların derinliklerinden gelen zengin kar sularının oluşturduğu tarihi İvriz Çayı`nın kaynağında, o çağlarda da Ereğli ovasına hayat veren bu suyun çıktığı yere, özellikle seçilerek yapılmıştır. Kaya`nın güneye bakan yüzeyine yapılmış olması sebebiyle oldukça iyi korunarak zamanımıza kadar gelmiş bir eserdir.

İVRİZ KAYA ANITINDA NE YAZIYOR?

Kabartma, M.Ö. 800 yıllarında da bu bölgenin, Tuvana ülkesinin en görkemli krallarından Varpalawas tarafından yaptırılmıştır. Tanrının yüz kısmının önünde ve kralın arkasında Hitit hiyeroglif yazısı vardır. Bu yazıda "Ben hakim ve kahraman Tuvana Kralı Varpalawas, sarayda bir prens iken bu asmaları diktim, Tarhundas onlara bereket ve bolluk versin" denilmektedir. Bu eserin bir su kaynağı yanında yer alması ve kralın elini yumruk halinde yüzünün önünde tutması Hitit’lere özgüdür. Ayrıca, hiyeroglif içindeki W da yine Hititlere özgü bir durumdur. Ama, burada bulunan başak ve üzüm salkımı gibi tarımla ilgili objeler Aram’lılara özgü işaretlerdir. Kralın mantosunun iki ucu aşağıda altın bir fibula ile tutturulmuştur. Fibula ve Kral ile tanrının kemerleri Frig eserleridir.

Bütün bunlardan yola çıkıldığında İvriz Kaya kabartmasının M.Ö. 730-720 yıllarında yapıldığı ve Aramlaşmış bir Hitit sanatı olduğu anlaşılır. Aram’lı Kral Varpalawas, Asur yazıtlarında M.Ö.738’li yıllarda Urballa olarak yazılmaktadır. Bu kabartma, Hitit ve Luvi kökenli yerli halk için yapılmış olduğundan, Aramca yerine bu iki halkın kullandığı hiyeroglif yazı şekliyle işlenmiştir.

Tüm bu tarihi değerlerin yanında İvriz’in son derece hayati öneme sahip doğal kaynakları da vardır.

HALKAPINAR GÜNCEL NÜFUSU

TÜİK’in 2022 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre; Halkapınar’ın nüfusu 30 Aralık 2022 tarihi itibarıyla 3 bin 909 kişi. 1.961 erkek nüfusu bulunan ilçedeki kadın nüfusu sayısı ise 1.948. Halkapınar, nüfus bakımından Yalıhüyük’ten sonra Konya’nın en küçük ikinci ilçesi.

HALKAPINAR BELEDİYE BAŞKANI KİM?

Halkapınar Belediye Başkanı Mehmet Bakkal, 1977 yılında Halkapınar'da doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Halkapınar'da tamamladı ilçede meyve halinde esnaflık yaptı. 2006 yılında MHP Halkapınar İlçe Başkanlığı görevine getirildi. 31 Mart 2019 yerel seçilerinde Cumhur İttifakının MHP Belediye Başkanı adayı oldu ve seçildi. Mehmet Bakkal, evli ve dört çocuk babası.

Halkapınar'da bir gün...